Milli Teknoloji Hamlesi ve İnsan

Milli Teknoloji Hamlesi Resmi Logosu

Almanya’nın “Endüstri 4.0”, Japonya’nın “Toplum 5.0”, Çin’in “Üretim 2025” gibi isimler verdiği dijital dönüşüm yol haritasına; “Milli Teknoloji Hamlesi” ismi verilmiş..

Türkiye Cumhuriyeti Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, 18 Eylül 2019 itibariyle “2023 Sanayi ve Teknoloji Stratejisini” açıkladı. Milli Teknoloji Hamlesi Strateji Belgesi olarakta duyurulan çalışmayı merak edenler için 19 Eylül 2019 tarihinde bir Twitter zinciri ile özetlemeye ve yorumlamaya çalışmıştım. Zinciri yazı haline getirmek istedim.

Almanya’nın “Endüstri 4.0”, Japonya’nın “Toplum 5.0”, Çin’in “Üretim 2025” gibi isimler verdiği dijital dönüşüm yol haritasına; “Milli Teknoloji Hamlesi” ismi verilmiş. Savunma sanayi projeleri de bu hamlenin ilk örnekleri olarak sayılmış. (İHA, SİHA, Atak, MİLGEM vs)

Milli Teknoloji Hamlesi’nin içi üç kavram ile doldurulmuş;

• Yerli (Coğrafi olarak Türkiye’ye ait anlamında)
• Milli (Türk Ulusuna ait anlamında)
• Özgün (Benzer ve muadillerinden etkilenmemiş olan ürün/hizmet anlamında)

Milli Teknoloji Hamlesi’nin 6 temel önceliği aşağıdaki gibi sıralanmış;

• Paydaş odaklılık
• Veriye dayalı hesap verilebilir hedefler
• Dünyayı takip eden politikalar
• Yeniliklere hızlıca uyum sağlama
• Beşeri sermayenin öncelenmesi
• Bağımsızlık ve rekabet vizyonu

Milli Teknoloji Hamlesi’nin 6 Temel Önceliği

Milli Teknoloji Hamlesi’nin 2023 yılına kadar ulaşması planlanan 12 hedef aşağıdaki gibi belirlenmiş;

1. İmalat sanayinin GSYİH oranını %21 olmasını sağlamak. (Şu an %16.5)
2. Sanayinin işçi başına ürettiği katma değeri %25 arttırmak. (Şu an 28 bin USD)
3. İmalat sanayi ihracatının %34 arttırmak. (Şu an 158 milyar USD)
4. İmalat ihracatında yüksek teknoloji ürünlerin payını %5.8’e çıkarmak. (Şu an %3.2)
5. Ar-Ge harcamasını %1.8’e yükseltmek. (Şu an %1)
6. Ar-Ge insan kaynağını 300 bin kişiye, araştırmacı sayısını 200 bin kişiye çıkarmak. (Şu an 153 ve 112 bin kişi)
7. Dünyanın en çok Ar-Ge yapan 2500 firması içinde 23 firma ile yer almak. (Şu an 4 firma)
8. Profesyonel yazılım geliştirici sayısını 500 bine çıkarmak. (Şu an 140 bin kişi)
9. Teknoloji alanında melek yatırımcı miktarını yıllık 5 milyar TL’ye çıkarmak. (Şu an 350 milyon TL)
10. Teknoloji alanında dünya çapında 23 akıllı ürün/hizmet çıkarmak.
11. Bir milyar doları aşan değerlemeye sahip 10 unicorn (belgede Turcorn denilmiş) şirket çıkarmak .
12. Sanayi ve teknoloji ile ilgili tüm işlerde (hizmet/muhataplık/hamislik) tek noktadan hizmet sunmak.

Milli Teknoloji Hamlesi yol haritasında belirlenen 12 hedefe ulaşmak için yapılması planlanan işler 5 kategoriye ayrılmış;

1. Yüksek Teknoloji ve İnovasyon

• Ülkemizin araştırma ve geliştirme yetkinlik haritası çıkarılacak.
• Öncelikli alanlar için stratejik malzemelerin geliştirilmesi sağlanacak. (zırh çeliği gibi)
• Mükemmeliyet merkezleri kurulacak.
• Test ve sertifikasyon merkezi kurulacak. (ismi “TRTest A.Ş”.)
• Yıkıcı teknolojilerde küresel girişimlerin yapılması sağlanacak. (Otomobil örneği verilmiş)
• Fikri mülkiyetin korunması sağlanacak.

2. Dijital Dönüşüm ve Sanayi Hamlesi

• Sanayinin dijital dönüşümü sağlanacak. (Bunun için “Dijital Dönüşüm Merkezleri” kuruluyor.)
• Sanayi kurumsallaşması sağlanacak. (Türkiye’de şirket yaşam süresi çok kısa)
• Teknokent/OSB’lere önem verilmeye devam edilecek.
• Teknoloji odaklı sanayi hamlesi yapılacak.
• Yeni yatırım teşvik sistemi açıklanacak. (Proje bazlı teşvik sistemi)
• İstihdam ve markalaşma sağlanacak.(Kalkınma Ajanslarının güçlendirilmesi sağlanacak.)
• Finansman sorunlarına çözüm yolları aranacak. (Bankaların teknoloji şirketlerine daha fazla uygun kredi vermesi gibi)

3. Girişimcilik

• “Türkiye Girişim Ekosistemi Platformu” kurulacak.
• “Dijital Dönüşüm Ofisi”, kamunun yazılım ve bilişim ürünü tedariğinde yerli tedarikçileri koruyacak çalışmalar yapacak.

4. Beşeri Sermaye

• İlerleme için kamu ihtiyacı öncelikli olmak üzere “dijital teknoloji uzmanı ve yöneticisi” yetiştirilecek. Yetkinliklerine göre “dijital rozetler” verilecek.
• Araştırma ve geliştirmeci sayısını arttırılacak. (“Deneyap Atölyeleri” ve “Sanayi Doktora Destek Programları” ile)
• “Uluslararası Lider Araştırmacı Programı” devam edecek.
• “Tübitak Bilim İnsanı Destekleme Programı” yaygınlaştırılacak.
• “Açık Kaynak Platformu İnsiyatifi” desteklenecek.

5. Altyapı

• “Kamu Veri Havuzu” oluşturulacak ve kamuoyunun kullanımına açılacak.
• Tübitak bünyesinde “Yapay Zeka Enstitüsü” kurulacak.
• Veri Merkezleri desteklenecek.
• “Ulusal Blok Zincir Altyapısı” geliştirilecek.
• Enerji ve lojistik konularında sanayiye destek verilecek.

Yorumlarım;

1. Milli Teknoloji Hamlesi Strateji Belgesi’nin giriş bölümündeki, savunma sanayi alanında ülkemizin bir çıkış yakaladığı ve diğer sektörleri de peşinden sürükleme potansiyeli olduğu” fikrine katılıyorum. İlk defa savunma sanayi projeleri ile teknoloji konuşmaya başladık, yapılabileceğini örnekleriyle görüyoruz. Bu yol haritasına sadık kalınır ise birçok alana bunu yayabiliriz. Var olan projeler işaret fişeği olabilir.
2. Yerli ve millilik kavramları ise savunma sanayi gibi stratejik alanlar dışında her alan için uygun olmayabilir. Örneğin, bir Arama motoru veya SAS Projesi için “globallik” şart. Globallikten kasıt, “tarafsız” olması. En azından algı böyle olmalı. Google servislerinde “Made in USA” yazmaz.
3. Milli Teknoloji Hamlesi’nin 6 temel önceliği başarılabilir ise yeterli.
4. Milli Teknoloji Hamlesi dökümanı için emek verilmiş ve kafa yorulmuş olduğu belli, bu bir tebrik sebebi. Dökümanın yazımında türkçe dilbilgisi hataları mevcut, kısa zamanda düzeltilmeli.
5. Dökümanda çok sayıda yapılan “seferberlik” vurgusu çok önemli. Herkesin bu farkındalığının olması, bu işin sadece devlet ile başarılamayacağı net.
6. Teknolojik “dönüşüm değil gelişim” için kamu kararlılığı ile özel sektör yaratılıcığının evliliği gerekli. Yoksa tüketici olmaya devam ederiz. Kamu ancak yol açar, yol açmalı. Üstten değil alttan gelen bir şeyle karşı karşıyayız.
7. İnsan/toplum ayağına az, teknolojinin getirdiği uyumsuzluk ve tedirginliklere (niteliksizlik, istihdam, gelir adaletsizliği vb.) ilişkin çözüm önerilerine yer verilmemiş.

Soru şu; Hala sanayi toplumu sorunlarıyla yüzleşen, bir bakıma başa çıkmaya çalışan insanımız bu çağa hazır mı?

Önerim; “Milli Teknoloji Hamlesi” adı verilen seferberliğin daha fazla insan ve insanlık odaklı olabilmesi için farkındalık, hazırlık ve entegrasyon içeren “dijital kültür programı” başlatılmalı.